SKOKÓWKA

S K O K Ó W K A

Wieś o tej nazwie leży dziś w centralnej części gminy Zamość, pomiędzy Żdanowem, Zwódnem a Zamościem. Pomimo, iż jest to osada mała (nawet obecnie czasami zwana przysiółkiem, choć bardzo się rozrosła), przeszłość swą ma świetną, a nazwa jej często przewija się w wielu źródłach i opracowaniach historycznych. Kojarzy się ją głównie z przynależnością do Zamoyskich oraz niegdysiejszym istnieniem drewnianego zameczku (dworu), w którym 19.III.1542 r. urodził się sławny kanclerz i hetman wielki koronny Jan Zamoyski.

Jej pierwotna nazwa ?Skokowice? może pochodzić od staropolskiego ?skoku?, w rozumieniu miejscowości położonej ?okrakiem? nad wodami lub bagnami. Natomiast mało prawdopodobne jest, aby wiązała się ze staropolskim ?skokotliwym?, czyli dumnym, pysznym, dostojnym, lub też ?skoknym? czyli głównym1.

Po raz pierwszy wieś wzmiankowano w 1450 r., kiedy doszło do rozgraniczenia gruntów Skokówki i sąsiedniego Żdanowa pomiędzy braćmi Jakubem i Niemierzą Ostrowskimi. Jakub dostał wówczas Żdanów z Ostrowiem, zaś Niemierza otrzymał Skokówkę2, czy – jak podówczas częściej zwano wieś – Skokowice. Pierwsze znane nam rozgraniczenie obu miejscowości wskazywałoby, iż obie przed 1450 r. stanowiły jedną całość topograficzną i być może Skokówka -jako wieś – została założona na gruntach starszego Żdanowa3. Jeszcze w tym samym roku dziedzicem wsi wymieniany był tylko Niemierza „de Skokowice”, procesujący się o przygraniczne grunty z Janem (Andrzejem) z Szopinka4.

Ród Ostrowskich-Niemierzów, którego przedstawicielami byli wymienieni wyżej bracia, miał – wg K. Sochaniewicza ? pieczętować się herbem Gryf, co nasuwa bardzo prawdopodobne przypuszczenie, iż był blisko spokrewniony z innym pobliskim szlacheckim rodem Jan(i)owskich herbu Gryf5. Ponieważ Jakub, dziedzic Żdanowa (może ojciec Jakuba i Niemierzy?) wymieniany był już w 1399 r.6, a Jan(i)owscy jako właściciele Jan(i)owic wzmiankowani zostali przed 1417 rokiem7, wynikałoby z tego, że właśnie na przełomie XIV i XV w. oba rody uzyskały swe nadania ziemskie na tych terenach, zapewne od Dymitra z Goraja, pana powiatu szczebrzeskiego, bądź z rąk księcia bełsko-płockiego Ziemowita IV. Skokówka musiała być założona zatem na gruntach żdanowskich niedługo przed 1450 r.

Pod rokiem 1458 mamy następną wzmiankę o wsi Skokówce, gdy wyżej wymieniony Niemierza ze Skokowic wziął w zastaw od swego brata Jakuba ze Żdanowa część Ostrów (czyli ?Wyspę?) w Żdanowie8. W roku 1490 bracia Mikołaj i Piotr Ostrowscy (synowie Niemierzy) byli już dziedzicami nie tylko Skokówki, lecz i Żdanowa oraz połowy Pniowa9, zaś przed r.1517 do dóbr Jana Ostrowskiego zaliczały się także sąsiednie Kalinowice10.

Jednakże wraz ze wzrostem włości rodu Niemierzów-Ostrowskich, rozpoczęły się jednocześnie kłopoty finansowe. Świadczy o nich m.in. fakt oddania Skokówki w zastaw Janowi Strusiowi z Komorowa w 1513 r.11, który w roku następnym przekazał swe prawa do sum zastawnych na wsi Mikołajowi Zamoyskiemu, kanonikowi krakowskiemu12. Ostatecznie w 1517 r. Jan Niemierza-Ostrowski, syn Piotra, zrzekł się zadłużonych dóbr Skokówka, Żdanów, Kalinowice i połowy Pniowa na rzecz braci Mikołaja i Feliksa Zamoyskich za kwotę 1.000 florenów13. Odtąd ślad bytności Niemierzów-Ostrowskich na pograniczu ziem chełmskiej i bełskiej zanikł zupełnie.

Ponieważ Mikołaj Zamoyski dość aktywnie uczestniczył w życiu dworskim, kościelnym i politycznym kraju, właściwy ster rządów w nowo nabytych włościach spoczął w ręku jego brata Feliksa, ówczesnego wojskiego bełskiego i łowczego chełmskiego, ograniczającego się do działalności politycznej i ekonomicznej na forum regionalnym14.

Z tego właśnie okresu posiadamy pierwsze wzmianki o słynnym drewnianym zameczku, czy raczej dworze obronnym w Skokówce. Sam kanclerz Jan Zamoyski w tekście Uczynienia Ordynacji Zamojskiej z 1589 r. wyraźnie stwierdza, że dworek (zameczek) został wzniesiony dopiero przez jego dziadka Feliksa15, być może na miejscu poprzedniego – nieobronnego – dworku Ostrowskich. Musiało to zatem nastąpić po 1514, lub – co bardziej prawdopodobne – po 1517 roku. Z tego też względu pojawia się szereg wątpliwości co do datacji wielokrotnie wzmiankowanej przez heraldyków i historyków skutecznej obrony dworu przed Tatarami przez „sługę” Zamoyskich – Ścibora z Sitańca: „…[Feliks Zamoyski] u Skokówek ojczyzny swej, zagon niemały Tatarów poraził przez sługę swego Ścibora z Sitańca, którego tam był zostawił, sam jechawszy na Bełz…”16. Tę wiadomość powtarzali następni autorzy, ustalając datę niszczycielskiego najazdu tatarskiego na 1516 roku17. Data owa jest najprawdopodobniej mylna, ze względu na to, iż Skokówka nie była wówczas jeszcze pełną własnością Zamoyskich, którzy przed rokiem 1517 (czyli datą pełnego przejęcia dóbr) nie ryzykowaliby z pewnością podjęcia w tylko zastawionych dobrach bądź co bądź poważnej „inwestycji”, jaką była budowa dużego rodowego dworu obronnego. Bardziej byłoby to możliwym, gdyby datę obrony dworu przesunąć o trzy lata, czyli na rok 1519, kiedy na ziemie czerwonoruskie spadł potężny najazd czambułów tatarskich przed klęską sokalską wojsk polskich18, lub jeszcze później.

Wydaje się, iż ów drewniany dwór Zamoyskich był typowym dla tych czasów obronnym ?dworem za parkanem? szlachty średniej, opartym jeszcze na częstym w późnym średniowieczu schemacie niskiej wieży mieszkalnej. Jeśli tak było, przez analogię można spróbować go hipotetycznie zrekonstruować. Wzniesiony został na naturalnej małej wyspie wśród mokradeł, prawdopodobnie jeszcze podwyższonej usypanym ziemnym kopcem (platformą). Obok naturalnych walorów obronnych wyspy, zabezpieczony został dodatkowo ziemnym wałem i kamiennym lub drewnianym ogrodzeniem (murem) obwodowym z wrotami i (zwodzonym?) mostem. Sam właściwy dwór na planie kwadratu lub prostokąta składał się z 2 lub 3 poziomów. Najniższy poziom, czyli tzw. ?niski sklep?, stanowiły zapewne kamienne przyziemia ? piwnice o charakterze gospodarczym, zaś wyższy poziom, czyli ?górny sklep?, miał charakter użytkowy. Był zaopatrzony w małe okna z błonami19, a być może również otwory strzelnicze. Wykonano go z grubo ciosanych bali dębowych. Mógł być i trzeci poziom ? piętro, który służył celom reprezentacyjnym i odpoczynkowi gospodarzy. Całość gmachu została przykryta czterospadowym gontowym dachem, tzw. polskim. Wewnątrz budowli nie było dziedzińca. Za to była ona zaopatrzona w wielokątną drewnianą wieżę obserwacyjno-obronną ze zbrojownią. Wbrew pozorom taka fortalicja wcale nie była tak łatwym łupem nieprzyjaciela, wziąwszy pod uwagę niską skuteczność ówczesnej broni palnej i względną odporność drewna dębowego na ogień. Tak naprawdę jej najgroźniejszym wrogiem był upływ czasu i brak konserwacji20.

Najwięcej kontrowersji do dziś budzi lokalizacja tego dworu obronnego. W latach osiemdziesiątych wiele zamieszania w tej kwestii uczyniły poglądy krakowskich badaczy na czele z W. Zinem, którzy umiejscawiali go w rejonie późniejszego ordynackiego pałacu Zamoyskich (dzisiejszego sądu w Zamościu)21. Miał rozwinąć się ze średniowiecznej wieży murowanej. Wnioski te nie były poparte racjonalnymi dowodami, a nade wszystko relacjami źródłowymi. Te ostatnie zaś wyraźnie wskazują na obszar dzisiejszego Zamczyska lub ? co najbardziej prawdopodobne ? tereny Rotundy22. Rotunda w prostej linii jest położona bliżej Żdanowa23 i leżała przy zbiegu ówczesnego nurtu rzek Łabuńka i Topornica. Mogłaby też być identyfikowana z wyżej wspomnianym Ostrowem24. Przekazy z czasów budowy Zamościa bowiem jasno określają, iż nowy pałac (zwany też zamkiem) Jan Zamoyski kazał wystawić ?na stałej sąsiedniej ziemi (…) około grobli stawowej?, naprzeciw starego dworu (zameczku) w Skokówce, położonego na wyspie w ramionach Wieprzca i Kalinowicy (Topornicy i Łabuńki)25, całkowicie rozebranego po 1578/82 r.26

Najazd tatarski i oblężenie dworu w Skokówce w 1519 (?) r. przypieczętowały losy wsi, która została podówczas zniszczona i nigdy już nie podniosła się z upadku. Nie wymienia jej nawet raczej szczegółowy rejestr poborowy z 1564 r. Wprawdzie w latach 1565-77, zgodnie z ówczesnym zwyczajem, dobra Skokówka były jeszcze zastawiane za pożyczki pieniężne (w 1565 r. Stanisławowi Ostrorogowi kasztelanowi międzyrzeckiemu, w 1573 – Mikołajowi Udryckiemu, a w 1574 ? Pawłowi Korytce podkomorzemu przemyskiemu), lecz dotyczyło to konkretnych wsi (villae) Żdanów, Kalinowice czy Pniów. Natomiast nie ma mowy o wsi Skokówka, lecz o dworze (?fortalitium Skokowki?), pustych nieosiadłych gruntach (?fundus Skokowka?) lub ogólnie dobrach (?bonum Skokowka?), które jeszcze w 1583 r. zwano ?dobra Skokówka alias Nowe Zamoście?27. Tym niemniej Stanisław Zamoyski kasztelan chełmski i jego słynny syn Jan, kanclerz, do czasu założenia miasta Zamościa nadal tytułowali się dziedzicami na Skokówkach (?in Skokowki haeres?)28.

Ostatecznemu upadkowi wsi jednocześnie towarzyszyło stopniowe popadanie w ruinę samego dworu, zaniedbanego przez zaabsorbowanych służbą publiczną następnych właścicieli. Potwierdza to mandat króla Stefana Batorego z 11.II.1580 r.: „…zaczem dom jego [tj. Jana Zamoyskiego] w imieniu dziedzicznim Skokowkach prawie iest zniszczały y w niwecz się obrócił, który on musi z niemałą pracą y nakładem odnawiać y budować…”29. Mowa o tym także w tekście Uczynienia Ordynacji Zamojskiej z 1589 r.: „…z zamkiem Skokówka, dawniej w tychże dobrach będącym, zrujnowanym…”30.

W 1580 r. na gruntach opustoszałej wsi Skokówka oraz na części gruntów Kalinowic kanclerz Jan Zamoyski założył swe miasto Nowe Zamoście nad Wieprzcem31. Jeszcze krótko przedtem wahał się co do lokalizacji i koncepcji nowego miasta. Skądinąd z jego korespondencji wiadomo, iż początkowo planował m.in. wystawienie w Skokówce nowego, już murowanego, okazałego zamku czy też pałacu, na miejscu starego zrujnowanego dworu drewnianego. Jego budowę zlecono słynnemu włoskiemu architektowi B. Morando a prace rozpoczęto wprawdzie w 1578 r., lecz już w 1582 r. Zamoyski zmienił swe plany i nieukończoną budowlę rozebrano. Materiał stąd uzyskany, wraz z resztkami starej fortalicji, posłużył do wzniesienia pierwszego budynku murowanego w nowozakładanym mieście, jakim była infułatka32. W tym miejscu w latach 1825-30 wzniesiono Rotundę jako element zewnętrznych fortyfikacji twierdzy zamojskiej.

Podczas budowy miasta i usypywania grobli wśród mokradeł ?ku Płoskiemu? i ?ku Żdanowowi? doszło do znacznych przekształceń terenu. Przez spiętrzenie wód rzek w 1582-83 r. powstał Wielki Staw, ważny dla obronności przyszłej twierdzy i gospodarki (ryby)33, ale też i powiększenia powierzchni lesistych wysepek oddalonych od stawu i półwyspów przy stawie. Wedle zamiarów hetmana J. Zamoyskiego na tym ograniczonym przez wody obszarze miało powstać coś na kształt ogrodzonego zwierzyńca ?dla rozweselenia duszy i ciała?, gdzie ulokowano dziką zwierzynę, w tym ponoć żubry i łosie, sprowadzone (w 1596-97 r.) z Litwy od Radziwiłłów34.

Na rozległym półwyspie, od południa wcinającym się w Wielki Staw, w miejscu zwanym dziś Zamczyska (wówczas jeszcze na gruntach opustoszałej Skokówki), w latach 1628-33 ówczesny podkanclerzy Tomasz Zamoyski wzniósł okazały pałac-villę podmiejską czy też pałac myśliwski, uległy całkowitemu zniszczeniu przez Kozaków podczas oblężenia Zamościa jesienią 1648 roku. Pełniąc rolę podmiejskiej rezydencji ordynatów, pałac prawie pozbawiony był walorów obronnych, natomiast wyróżniał się znacznym przepychem35. Świadczy o tym współczesna szczegółowa relacja jednego z profesorów Akademii Zamojskiej – Jana Bytomskiego36. Pisze on, iż w listopadzie 1648 r. Bohdan Chmielnicki na czele Kozaków założył swój obóz „…za stawem obok zamku zwanego Krasnymbrzegiem, okazałego przez swą budowę i otoczonego murem jako ogrodzeniem […]. Zamek ten zbudowany był od południowej strony miasta, w najpiękniejszym miejscu, tak z powodu równiny, która pięknie się rozciągała, jak z powodu bliskiego położenia lasu, który nie przerażał, lecz przyciągał oczy delikatnością drzew i który sam przez się tworzył zwierzyniec otoczony szerokim ogrodzeniem. W celu podniesienia na duchu właścicieli, wypełniony on był różnorodnymi zwierzętami. Pomiędzy murami a fosą, od południa ku zachodowi, rozciągał się ogród obsadzony artystycznie egzotycznymi drzewami […] Sama budowla […] znana była z krużganków, sypialni, jadalni z największymi i najpiękniejszymi kobiercami pośrodku, z piecami i najelegantszym dziedzińcem. Dach był niezwykłej wysokości z powodu podwójnych komnat na dole i wielkich sal na górze […]. Zamek stanął nakładem Tomasza Zamoyskiego kanclerza Królestwa. Ten więc pałac, który niegdyś podejmował samych najświetniejszych mężów i dostojników […], mimo że został przeznaczony dla kształcenia w chłopięcym wieku obecnego pana [tj. Jana „Sobiepana” Zamoyskiego, 1627-1665], to jednak [później] stał otworem dla gwałtu i rozpusty, dla najbardziej haniebnych i najbardziej niegodnych ludzi37. W całym domostwie zatrzymywali się, gościli z największym przepychem […] oszuści…”38.

Ten sam autor relacji opisywał również zniszczenie pałacu: „…[B.Chmielnicki] sam w Tomaszowie cztery mile od Zamościa stanął, ponieważ pałac odległy trochę od miasta, bez rozkazu jego [splądrowano] i spalono, za co kazał dwunastu [Kozaków] w ogień żywcem rzucić…”39.

Wkrótce potem ruiny zniszczonego pałacu zostały rozebrane przez okoliczną ludność, która wywiozła resztki materiału budowlanego i wybierała stąd piasek. Ślad po wytwornej budowli począł więc ginąć, tak jak zaginęła sama wieś i szesnastowieczny dwór w Skokówce. W I połowie XIX stulecia dokonano też kolejnej regulacji otaczających wód, w tym spuszczenia stawu i wytyczenia nowych koryt rzek. Relacja Tytusa Żukowskiego z końca XIX w. mówiła: ?Skokówka, dawniej zamek w ziemi chełmskiej, obecnie wzgórze piaszczyste ze śladami i szczątkami budowli, na lewym brzegu rz. Topornicy (Wieprzca), pod miastem Zamościem, przy gościńcu do Żdanowa, śród łąk […], w odległości 1.000 kroków leży dawna Skokówka, której nazwisko już się zaciera. Idąc dalej o 65 kroków od lewego brzegu rzeki spotykamy zamek […] Gdy Zamość był fortecą, rumowisko S. znajdowało się w obwodzie twierdzy, a po zniesieniu tejże w r.1867 przeszło pod zarząd inżynieryi wojennej […]. Obecnie staw zamkowy stał się łąką, rzeka Topornica dziś płynie nie po zachodniej, lecz po wschodniej stronie wzgórza Skokówki40 i przez kanał łączy się z Łabuńką?41.

Nazwa Skokówki zupełnie zanika aż do początków XX w., nie pojawiała się na mapach, a także w spisach ludności (nawet w 1921 r.). Wprawdzie pojawia się notka na planie folwarku Mokre z 1891 r., że z tego są ?grunty sprzedane do Kolonii Skokówka?. Jednak samej tej osady w planie nie uwzględniono42. Po raz pierwszy widzimy ją – jako drobny przysiółek żdanowski – na wojskowej mapie topograficznej z 1935 roku, w zupełnie nowym miejscu, bliżej Żdanowa43.

Znaczniejszy rozwój wsi przyniósł dopiero okres powojenny, a zwłaszcza ostatnie dwudziestolecie. Po okresie transformacji i stworzeniu dogodniejszych warunków dla budownictwa prywatnego, Skokówka w bezpośrednim sąsiedztwie Zamościa stała się bardzo atrakcyjnym miejscem dla budownictwa jednorodzinnego. Jako pierwsza miejscowość w gminie posiada uzbrojenie we wszystkie podstawowe media. Z wytyczonymi i nazwanymi ulicami bardziej przypomina dziś miejską dzielnicę willową niż wieś. Jest jedną z pięciu miejscowości gminy, w której wzrost liczby mieszkańców jest największy.

Napływ mieszkańców ożywił działalność społeczną. Powstała sieć sklepów, zakładane są liczne firmy. Do najnowszych inicjatyw należy powołanie jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej i rozpoczęcie w 2005 r. budowy remizo-świetlicy.

Kategoria

Wg spisu

z 1827 r.

Wg spisu

z 1921 r.

Wg spisu

powszechnego w 2002 r.

Uwagi

Domy mieszkalne

nie wymieniona

nie wymieniona

169

552

Ludność ogółem

wyznanie

rzymsko-katolickie

greko-katolickie

lub prawosławne

mojżeszowe

narodowość

polska

?rusińska?

żydowska

Źródła: Skorowidz…, t. IV, s. 127; Spis powszechny 2002 r.

1 S. Reczek, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968, s. 449.

2 K. Sochaniewicz, Dzieje Zamościa…, s. 14.

3 Żdanów wymieniony został w źródłach już w 1398 r., ZDM, t. IV, nr 1136, s. 307-309.

4 Stworzyński, k. 55; K. Sochaniewicz (Dzieje Zamościa…, s. 17) właścicielem Szopinka w tym roku wymienia Andrzeja „de Szeppino”.

5 K. Sochaniewicz, Sitańscy…, s. 153 (przypis 3).

6 ZDM, t. IV, nr 1140, s. 313-315.

7 Pod tym rokiem wymieniana jest Ofka, wdowa po Mikołaju z Janowic (może bracie Jakuba ze Żdanowa?). Janeczek, s. 84. Dziś Janowice to część miasta Zamościa. W XV i XVI stuleciu wieś o tej nazwie leżała na prawym brzegu rzeczki Kalinowicy (Łabuńki).

8 K. Sochaniewicz, Dzieje Zamościa…, s. 14. Być może ten Ostrów ? położony przy Żdanowie – można utożsamiać z terenem, gdzie później został wzniesiony dwór obronny. Ów Ostrów musiał odgrywać znaczniejszą rolę, skoro od tego czasu dziedzice tych włości coraz częściej nazywali się nie Żdanowskimi czy Skokowskimi, lecz właśnie Ostrowskimi.

9 Stworzyński, k. 55.

10 K. Sochaniewicz, op. cit., s. 16.

11 Tamże, s. 16; Janeczek, s. 338. Stworzyński (k.55) nazywa go Jakubem Strusiem.

12 Około 1495 r. Barbara, siostra Mikołaja i Feliksa Zamoyskich, została żoną Jana Niemierzy-Ostrowskiego. S. Duńczewski, Herbarz wielu domów…, t. I, Kraków 1757, s. 179-258; W. Dworzaczek, Genealogia, t. II, tabl.135.

13 K. Sochaniewicz, op. cit., s. 16.

14 Urzędnicy woj. bełskiego i ziemi chełmskiej. Spisy, oprac. H. Gmiterek i R. Szczygieł, Kórnik 1992, nr 408, 1131.

15 Statuta, s. 12.

16 B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1584, s. 259. Tu jedak należy zaznaczyć, iż udana obrona dworu w Skokówce nie była wówczas aż tak wielkim sukcesem i niebywałym wyczynem, albowiem wyłącznie konne oddziały tatarskie z reguły omijały lepiej bronione punkty, koncentrując się na łupieniu słabo bronionych miejsc.

17 S. Duńczewski, op. cit., t. I, s. 191; J. Zubrzycki, Zamość w sztuce, „Teka Zamojska”, R. 4:1921, nr 3-4, s. 55; K. Sochaniewicz, Dzieje Zamościa…, s. 17-18; Tenże, Sitańscy…, s. 146; SG, t. XIV, s. 376.

18 Zob. S. Herbst, Bitwa pod Sokalem 2.VIII.1519 r., (w:) tegoż, Potrzeba historii czyli o polskim stylu życia, t. II, Warszawa 1978, s. 296.

19 Okna ze szkła były jeszcze raczej rzadkością i luksusem.

20 Por. L. Kajzer, Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej, Warszawa 2004, s. 158-183; I. Rolska ? Boruch, Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500-1700, Lublin 1999, s. 83-86; T. Chrzanowski, Dwór ? szlachecki wczas i szlacheckie państwo, (w:) tegoż, Wędrówki po Sarmacji europejskiej, Kraków 1988, s. 85-86, 91-94; M. Parczewski, Drewniany dwór obronny Fredrów z Temeszowa nad górnym Sanem, (w:) Sprawozdania z posiedzeń Komisji Oddziału PAN w Krakowie, t. XXXVIII/2, Kraków 1995, s. 4-6; Opisy drewnianych dworów obronnych w Honiatyczach i Młyniszczach koło Lwowa, (w:) Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVI ? XVIII w., oprac. M. Gębarowicz, Wrocław 1973, s. 22-24, 25-27.

21 W. Zin, A. Kadłuczka, M. Pawlicki, Z badań nad najstarszymi dziejami pałacu Zamoyskiego, ?Teka Komisji Urbanistyki i Architektury?, R. 16: 1982, s. 215-225; ci sami, Ostatnie wyniki badań pałacu Zamoyskiego ? odsłonięcie nieznanej fazy pomorandowskiej, (w:) Materiały z posiedzenia Sekcji Konserwacji Zabytków ?Wyniki badań pałacu Zamoyskich w Zamościu w latach 1984-1985?, Kraków 1986, s. 51-65.

22 Ku tym poglądom przychyla się m.in. B. Sawa (Gdzież ten zameczek w Skokówce i pałacyk na Krasnymbrzegu?, ?Zamojski Kwartalnik Kulturalny?, 2002, nr 1-2, s. 68-75) i E. Prusicka-Kołcon (Zamki i dwory obronne z terenów Lubelszczyzny od połowy XIV do połowy XVII wieku, Lublin-Zamość 2006, w druku). Pod tą hipotezą podpisują się także pozostali autorzy niniejszej publikacji.

23 Wprawdzie Zamczysko leży jeszcze bliżej Żdanowa, lecz nie było położone przy ówczesnym zbiegu rzek. Topornica wiodła swe wody nieco bardziej na zachód od dzisiejszego koryta, okrążając Zamczysko.

24 Choć nie jest całkiem wykluczone, że Ostrów był wyspą wśród mokradeł przy dzisiejszej drodze ze Żdanowa do Mokrego.

25 Statuta, s. 12.

26 Tarnawski, s. 321.

27 Tamże, s. 127, 281, 304, 307-308, 330; AJZ, t. I, nr 39, 284, 297 (akta z lat 1553,1573 i 1579). Jedynie raz pojawia się określenie ?villae Skokowky, Zdanow, Kalinowycze et Pniow? z 1571 r., lecz w tym przypadku bardziej chodzi o dobra, aniżeli o wieś. AJZ, t. I, nr 23 ? dodatek.

28 Tamże, t. I, nr 38,141,1 ? dodatek.

29 Mandat królewski do poddanych starostwa zamechskiego. AJZ, t. II, s. 391.

30 Statuta, s. 12.

31 AJZ, t. II, s. 392. Rzeka Wieprzec to dzisiejsza Topornica. Ciekawe, że nie określano położenia nowozakładanego miasta nad Kalinowicą czyli dzisiejszą Łabuńką, która przecież była i jest większa od Topornicy.

32 Stworzyński, k.177; Tarnawski, s. 321-322. Z faktu dokładnego rozebrania tych pozostałości mogą wynikać kłopoty ze znalezieniem jakichkolwiek szczątków pierwotnej budowli.

33 Tarnawski, s. 188.

34 B. Sawa, op. cit., s. 72. Informacja o sprowadzeniu żubrów i łosi właśnie do podzamojskich lasów jest mało prawdopodobna, ponieważ te lasy były za szczupłe powierzchniowo dla wielkich zwierząt. Owszem, Zamoyski sprowadził te zwierzęta, lecz do Zwierzyńca roztoczańskiego. Por. Tarnawski, s. 239.

35 I. Kutyłowska, Podmiejska rezydencja Zamoyskich na Zamczysku w Zamościu, (w:) Prace i Materiały Zamojskie, t. II, Zamość 1989, s. 179-181.

36 J. Bytomski, Obsidio Zamoscana, (w:) Żereła do istoryi Ukrainy-Rusy, t. VI, wyd. S. Tomaszevskyj, Lwów 1913, s. 137-151; W. Zin, Zamczysko, „Tygodnik Zamojski”, 1988, nr 16, s. 10.

37 Sławny z sienkiewiczowskiego „Potopu” Jan ?Sobiepan? Zamoyski cieszył się nie najlepszą opinią i uchodził za opoja, hulakę, rozpustnika i erotomana.

38 J. Bytomski, op. cit., s. 146.

39 Tamże, s. 146-147.

40 Ciągle tu mowa o późniejszym, siedemnastowiecznym pałacu na gruntach dawnej wsi Skokówki, w miejscu zwanym dziś Zamczyska.

41 SG, t. X, s. 687.

42 APL AOZ-pl., sygn. 871.

43 Wojskowa mapa taktyczna Wojskowego Instytutu Geograficznego z lat 1928-1938, ark. 71.

Msze Święte

Niedziele i święta:

  • 8.00
  • 10.00
  • 18.00

Dni powszednie:

  • 18.00